Một số vùng chè cổ thụ nổi tiếng hàng trăm năm tuổi ở vùng núi phía Bắc nước ta
1. Chè shan tuyết Tủa Chùa – Điện Biên
Tủa Chùa là một huyện thuộc tỉnh Điện Biên, có vị trí địa lý tiếp giáp với các tỉnh như Lai Châu, Sơn La. Địa hình nơi đây chủ yếu là núi đá, ở độ cao khoảng 1500m so với mực nước biển, khí hậu khắc nghiệt, quanh năm sương mù bao phủ. Nơi đây còn được biết đến với đặc sản trà shan tuyết cổ thụ Tủa Chùa nổi tiếng với hơn 10.000 cây chè đang sinh sôi nảy nở và phát triển.
Những cây chè cổ thụ Tủa Chùa sinh trưởng tự nhiên, tự hấp thụ chất đất, khí trời mà sống, bà con nơi đây không cần phải chăm bón, tưới tiêu hay làm đất gì cả, cây chè cứ vậy mà cho ra búp đều đặn. Thời gian thu hoạch nhiều nhất là tầm tháng 3 đến tháng 10 Âm lịch hàng năm nhưng nếu ngon phải vào đợt trà xuân bởi lúc này khí hậu rét rất đậm, cây chè lúc này hấp thụ hầu như tất cả những tinh túy của đất trời để rồi sau đợt rét lại cho ra những búp chè non mơn mởn, mập mạp, và cũng thời điểm này là lúc giá chè shan tuyết Tủa Chùa rất cao, hơn 2 triệu 1kg chè khô.
Trà tuyết Tủa Chùa thường được bà con đi hái vào buổi sáng sớm, từ 6h sáng đến tầm 11h trưa, chỉ trong thời gian này thì mới đảm bảo được độ tươi của chè, chè không bị héo. Theo dõi thông tin từ Nông nghiệp sạch, thì trà shan tuyết Tủa Chùa có ba loại là trà ngọt, trà đắng và trà đỏ. Trong đó, trà đỏ là loại có hương vị đặc biệt nhất, loại này được xem là hiếm, lá trà xanh có pha đỏ, khi pha không xanh vàng như hai loại kia nhưng hương vị lại rất thơm.
Chè cổ thụ Tủa Chùa không chỉ là loại đặc sản mà còn là nguồn thu nhập chính của người dân nơi đây, chè không chỉ được sử dụng hằng ngày để hỗ trợ tăng cường sức khỏe, phòng chống nhiều bệnh tật mà còn xuất khẩu sang các nước như Đài Loan, Trung Quốc.
2. Trà shan tuyết cổ thụ Cao Bồ – Hà Giang
Vùng chè cổ thụ Cao Bồ, Cao Bồ – một xã thuộc huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang, nền kinh tế ở đây chủ yếu là làm ruộng bậc thang, thảo quả, chè shan tuyết cổ thụ,…khí hậu nơi đây khắc nghiệt, quanh năm sương bao phủ, mây mù, đời sống đồng bào nơi đây còn gặp nhiều khó khăn…
Nơi đây bạt ngàn những cây chè cổ thụ, có những cây vòng gốc bằng một người trưởng thành, dang rộng tay hết cỡ ôm mới kín được. Những cây tầm 100 năm cao ngang đầu nhiều vô kể. Có những cây cành to, vươn xa, người hái chè không thể với tới mà phải dùng dao đi rừng phạt cả cành chè xuống để vặt búp hoặc leo hẳn lên cây.
Cũng như những nơi khác, trà shan tuyết cổ thụ Cao Bồ rất sạch bởi không có sự can thiệp của bất kỳ loại thuốc hóa học, phân bón nào. Nó cứ vậy mà sinh trưởng khỏe khoắn, cho ra búp đều đặn, cộng với việc gieo trồng của bà con làm sản lượng chè shan tuyết ngày càng cao, góp phần xóa đói giảm nghèo, mang lại công ăn việc làm cho người dân nơi đây.
Những cây trà cổ thụ sống trên núi cao chắt chiu chất đất, thấm hương của trời, trải qua năm tháng tắm mưa trải gió, dồn hết tinh túy trong từng búp trà non tơ mỡ màng. Khi cảm thấy mệt mõi, pha một ấm chè shan tuyết Cao Bồ, nhấp một chén trà đưa lên miệng sẽ cảm nhận được hương thơm dìu dịu rồi đến vị hơi đắng nơi đầu lưỡi, nhưng vị ngọt thanh ngay sau đó sẽ lan tỏa khắp khoang miệng, cuối cùng bạn sẽ có cảm giác khỏe khoắn, dễ chịu đến lạ kỳ.
3. Trà shan tuyết Tây Côn Lĩnh
Tây Côn Lĩnh là dãy núi nằm ở phía Tây tỉnh Hà Giang với độ cao 2427m trải dài qua hai tỉnh Hoàng Su Phì và Vị Xuyên. Trên đỉnh Tây Côn Lĩnh, nơi miền cực Bắc của tổ quốc chủ yếu là nơi sinh sống của cộng đồng người Dao và người Mông. Những cây chè shan tuyết từ lâu đã không thể thiếu, nó gắn bó chặt chẽ với sự tồn tại và phát triển của các dân tộc nơi đây. Những già làng cao tuổi nhất cũng không xác định được cây chè cổ thụ đã có từ bao giờ, họ chỉ nhớ, mình sinh ra đã thấy những cây chè cổ thụ to, cao vút như thế rồi.
Trà shan tuyết Tây Côn Lĩnh được xem là vùng chè cổ thụ lâu đời nhất Việt Nam với những cây chè cao hàng chục mét vun vút lên trời cao, san sát nhau tạo thành một quần thể rộng lớn, bạt ngàn. Những cây chè hằng ngày được hấp thụ những tinh hoa của trời đất, sương mù bao phủ, những giọt sương còn động li ti trên búp trà non trông như tuyết. Phóng xa tầm mắt từ đỉnh Tây Côn Lĩnh, xa xa là những mái nhà của người dân lấp ló, mờ ảo, tựa như bức tranh thủy mặc huyền ảo.
Những búp chè cổ thụ Tây Côn Lĩnh sau khi chế biến trắng muốt, màu nước vàng, trong, hương thơm hoa cỏ núi rừng, nhấp một ngụm là bao nhiêu mệt mỏi xua tan hết, ban đầu là vị chát lan tỏa dịu nhẹ, lúc sau là vị ngọt đọng lại rất sâu trong cổ họng, vị ngon cứ dai dẳn khó phai, càng uống càng thấy đã…
4. Chè shan tuyết Lào Cai
Một lần đọc được một bài báo tên là Tin tức online bắt gặp một bài viết về chè shan tuyết ở Lào Cai do anh Giang Trịnh Tuân – một người có tâm huyết với cây trà cổ thụ ở Lào Cai đã lên các xã vùng cao của huyện Văn Bàn để liên kết với người dân chế biến ra loại trà shan tuyết hảo hạng. Thấy làm tò mò và thú vị nên bèn đọc tiếp…Giá mỗi kg trà lên đến cả chục triệu đồng và được chế biến rất cầu kì, không như các loại trà shan tuyết khác.
Khác với cách làm thông thường, anh Tuân cho hay: “Để cây trà cổ thụ giữ được hương vị ngon nhất, việc thu hái và chế biến trà quyết định tới chất lượng của trà. Thời gian thu hái từ 03h đến 05h30p sáng”. Nghe có vẻ điên rồ, nhưng chè mà anh bán đến chục triệu 1kg…vẫn cháy hàng. Đọc tiếp, anh giải thích: “Lúc này trà đạt chất lượng tốt nhất, sau một đêm nghỉ ngơi, dưỡng chất hấp thụ tập trung toàn bộ trên phần tôm trà. Thu hái trà trước bình minh và tránh ánh nắng mặt trời để tránh quá trình quang hợp của cây. Từ khi hái đến khi thành phẩm chỉ trong 5 tiếng đồng hồ, nghĩa là trước 8h sáng để tránh quá trình lên men của trà”.
Chè tuyết Lào Cai uống ngon trong 1 tuần chế biến, vị đượm hơn, nước pha màu vàng mật ong, hương thơm mát. Lúc bảo quản ủ trong chum sành là ngon nhất, tránh độ ẩm cao, ánh sáng vừa đủ, nhiệt độ không quá cao, có thể dùng sau 5 – 7 tuần mà vị trà vẫn như thế, không thay đổi.
Cảm ơn bài viết đã chia sẻ những thông tin bổ ích, nhờ vậy mà chúng ta có thể biết thêm một loại chè shan tuyết đặc biệt, học được cách chế biến cầu kỳ của những nghệ nhân cao thủ…
5. Trà shan tuyết Bắc Kạn – Cao Bằng
Bắc Kạn không chỉ là vùng đất được biết đến với những lễ hội văn hóa độc đáo, món ăn đặc sắc, với những chợ phiên rộn ràng mà còn nổi tiếng bởi chè shan tuyết cổ thụ. Trà shan tuyết được phân bố chủ yếu ở các huyện như Ba Bể, Chợ Mới, Chợ Đồn. Diện tích khoảng 2500 ha, đạt sản lượng 1700 tấn/năm và tiêu thụ chủ yếu ở các tỉnh Bắc Giang, Lạng Sơn, Bắc Ninh.
Những cây chè tuyết Bắc Kạn được trồng trên độ cao 1200m so với mực nước biển, khi hậu ở đây ôn hòa, mát mẻ quanh năm. Không có khác biệt mấy so với các loại trà shan tuyết khác, trà shan tuyết Bắc Kạn có búp to, có một lớp lông tơ phủ trắng như tuyết. Trà khi thành phẩm sẽ màu trắng bạc, khi pha nước vàng óng ánh, vị đượm đà, tiền chát ở lưỡi và hậu ngọt bên trong cổ họng.
Ở đây nổi tiếng với loại chè shan tuyết Bằng Phúc đã có từ lâu đời. Xã Bằng Phúc hiện còn trên 1.000 gốc chè cổ thụ trên 100 năm tuổi vẫn đang cho thu hoạch, trong đó có cả những cây 300 năm, đường kính thân cây to cỡ 1 người ôm, chiều cao hơn chục mét, tán rộng che kín vài chục mét vuông. Nằm trong vùng trọng điểm sản xuất chè của huyện Chợ Đồn, cây chè nói chung và cây chè shan tuyết nói riêng luôn gắn bó mật thiết với người dân xã Bằng Phúc. Được thiên nhiên ưu đãi về đất đai, khí hậu cây chè là nguồn thu nhập chính của nhiều hộ dân ở địa phương. Cùng với các sản phẩm khác chè shan tuyết Bằng Phúc đã được người tiêu dùng biết đến là một trong những sản phẩm mang đậm nét đặc trưng của sản xuất nông nghiệp vùng cao.
6. Chè Tà Xùa – Sơn La
Tà Xùa (Tà Sùa) là một xã nhỏ thuộc huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La, thuộc vùng Tây Bắc Việt Nam ta. Trà Tà Xùa hay chè Tà Xùa không đơn thuần là loại thức uống để thưởng thức, nhâm nhi mà đây được xem là một dược liệu quý mà trời đất ban tặng cho con người chúng ta, được nhiều người sành trà ưa dùng.
Tà Xùa không chỉ là điểm đến hấp dẫn được anh em phượt thủ săn mây hằng năm mà còn trứ danh về loại chè shan tuyết tuyệt hảo. Tồn tại ở độ cao hơn 1500m so với mực nước biển, khí hậu quanh năm mát mẻ, có tháng rét đậm, rét hại, tháng thì mưa phùn, tuyết rơi, ấy vậy mà lại có đến hàng nghìn gốc chè cổ thụ đang sống, có gốc thì tồn tại từ hàng trăm năm rồi.
Cánh trà shan tuyết Tà Xùa có vẻ ngoài săn chắc, khỏe khoắn, to, dày, xốp, có nhiều cánh trắng buốt như tuyết. Hương trà cổ thụ Tà Xùa được sao theo phương pháp truyền thống sẽ có hương thơm rất đặc biệt. Trà rót ra, hương bay ngang mũi tựa như mùi khói bếp ngai ngái. Màu nước vàng sánh như mật ong. Vị trà rất thơm, hương vị đậm đà, ngọt thanh và sâu ở cổ họng, có thể pha 4 – 5 nước mà vẫn tuyệt.
7. Chè Shan Tuyết Phìn Hồ – Hà Giang
Phìn Hồ là một địa danh thuộc huyện Hoàng Sù Phìn, tỉnh Hà Giang, hướng Tây Bắc tổ quốc ta. Nhắc đến Hà Giang, nơi của những ngọn núi đá cao ngất ngưỡng là một trong những địa danh thu hút khách du lịch gần xa hội tụ hằng năm. Và bên cạnh đó, đã đến đây chắc chắn mọi người sẽ được thưởng thức thứ đặc sản Trà shan tuyết Phìn Hồ ngon nứt tiếng vùng này.
Nhắc đến Phìn Hồ điều đầu tiên mà người ta nhắc đến đó là những cây trà shan tuyết cổ thụ lâu đời, đây không chỉ là đặc sản mà còn là người bạn, là linh hồn của người dân nơi đây. Những cây trà shan tuyết Phìn Hồ không biết có tự khi nào, đến những già làng cũng thốt ra một câu: “Từ lúc cha sinh mẹ đẻ đến giờ thì đã thấy nó sừng sững thế rồi”. Thật vậy, không ai biết được chính xác loại trà này có từ khi nào, nhắc đến trà shan tuyết phải nói đến sự trường tồn của thời gian, những cây trà nơi đây hàng trăm năm tuổi trải qua rất nhiều thế hệ con cháu, những cây lâu năm thân to, 2 – 3 vòng tay ôm không hết, những cây cao hàng chục mét, tán lá rộng, mọc theo từng khóm, những tán cây trà cổ thụ như chở che, ôm trọn những mái nhà nhỏ của bản Phìn Hồ.
Để có được gói trà shan tuyết mà các bạn uống ngày nay là do bàn tay, công sức của những người con Tây Bắc. Từ khâu hái trà khó khăn phải leo tận những cành cao hàng chục mét để hái, những lần vò trà, rồi sao trà hàng giờ đồng hồ đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm mới có được loại trà shan tuyết ngon đúng chuẩn. Trà shan tuyết Phìn Hồ được chọn lọc từ những búp trà non (1 tôm 2-3 lá non) để làm trà, những lá trà xanh, có bao bọc lớp lông mao màu trắng như tuyết là thức uống giúp bạn sản khoái tinh thần và chống chọi được với một loạt bệnh tật rất hữu hiệu.
